Πάνω από 100 χρόνια μετά την ισπανική γρίπη, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια νέα πανδημία. Ο νέος κορωνοϊός-2019 ονομάζεται τώρα SARS-CoV-2, ενώ η ασθένεια που προκαλεί ονομάζεται COVID-19. O ιός ανιχνεύθηκε πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2019 στην περιοχή Γιουχάν της Κίνας. Το γενετικό υλικό του ιού αναλύθηκε κι αναγνωρίστηκε ως ένα νέο στέλεχος κορωνοϊού που μέχρι τότε δεν είχε απομονωθεί στον άνθρωπο. Ο συγκεκριμένος κορωνοϊός (2019-nCoV)είναι ένας RNA ιός που θεωρείται ότι προέρχεται από ζώα. Οι κοροναϊοί είναι μια γνωστή, τουλάχιστον από το 1960, μεγάλη οικογένεια ιών, τα περισσότερα στελέχη της οποίας προκαλούν ζωονόσους (δηλαδή που μεταδίδονται κυρίως από ζώο σε ζώο και σπάνια από ζώο σε άνθρωπο), αλλά και μερικές μεταλλάξεις τους, μέχρι τώρα 7, έχουν ήδη εντοπιστεί, ότι μπορούν να μεταδοθούν από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τους οποίους 4 οι (229Ε, OC43, NL63 και HCU1) προκαλούν συμπτώματα κοινού κρυολογήματος (ήπια αναπνευστική λοίμωξη) σε υγιείς. Ο SARS-COV έχει απομονωθεί από ανθρώπους, γάτες civet, σκύλους ρακούν, χοίρους και νυχτερίδες, γεγονός που υποδηλώνει ότι διάφορα είδη ζώων μπορούν να λειτουργήσουν ως φυσικές δεξαμενές για μελλοντικές εστίες. Η κινέζικη πεταλούδα είναι άφθονη σε ολόκληρη τη Νοιοανατολική Ασία, είναι ίσως η φυσική δεξαμενή για τον SARS-CoV.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο CORONOVIRUS;

Η ασθένεια του Κορονοιού ή γνωστή ως COVID-19 από τα αρχικά (COrona VIrus Disease 2019) ή Οξεία Αναπνευστική Νόσος 2019-nCoV, είναι μία μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από τον κορονοϊό SARS-CoV-2 (SARS= Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, (Severe Acute Respiratory Syndrome). Οι κορονοϊοί είναι οικογένεια ιών. Έχουν πάρει το όνομά τους από τη χαρακτηριστική εμφάνισή τους στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, όπου διακρίνονται εξογκώματα περιμετρικά των υλικών σωματιδίων σαν στέμμα, το οποίο στα λατινικά λέγεται «κορόνα» (λατινικά: corοna).

ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΟΤΙ ΠΡΟΗΛΘΕ Ο CORONOVIRUS;

Εδώ είναι ότι γνωρίζουμε για τον ιό που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Γουχάν της Κίνας, όπως προαναφέραμε στα τέλη του 2019 και ξεκίνησε μια παγκόσμια πανδημία. Οι ειδικοί λένε ότι το SARS-CoV-2 προήλθε από νυχτερίδες. Έτσι επίσης ξεκίνησαν οι κοροναϊοί πίσω από το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS) και το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS). Το SARS-CoV-2 έκανε το άλμα στον άνθρωπο σε μια από τις υπαίθριες αγορές του Wuhan. Είναι αγορά όπου οι πελάτες αγοράζουν φρέσκο κρέας και ψάρια, συμπεριλαμβανομένων των ζώων που σκοτώνονται επί τόπου.

Ορισμένες υγρές αγορές πωλούν άγρια ή απαγορευμένα είδη όπως κόμπρες, αγριογούρουνα και ρακούν σκύλους. Οι συνωστισμένες συνθήκες μπορούν να αφήσουν ιούς από διαφορετικά ζώα να ανταλλάξουν γονίδια. Μερικές φορές ο ιός αλλάζει τόσο πολύ που μπορεί να αρχίσει να μολύνει και να εξαπλώνεται μεταξύ των ανθρώπων. Ωστόσο, η αγορά Wuhan δεν πούλησε νυχτερίδες κατά τη στιγμή της επιδημίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρώιμη υποψία έπεσε επίσης στις παγκολίνες, είδος Μυρμυγκοφάγου , οι οποίες πωλούνται παράνομα σε ορισμένες αγορές στην Κίνα. Ορισμένοι κοροναϊοί που μολύνουν παγκολίνες είναι παρόμοιοι με το SARS-CoV-2.Αυτό δεν σημαίνει ότι ο SARS-CoV2 μπορεί να μεταδοθεί από όλα τα ζώα ή από το κατοκιδιο. Μεταλλάξεις συμβαίνουν καθημερινά στο γενετικό υλικό όλων των ειδών υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων όπως η ακτινοβολία, χημικές ουσίες, κ.ά. Το αποτέλεσμά τους δεν είναι δεδομένο. Μπορούν, δηλαδή, να οδηγήσουν στη δημιουργία περισσότερο ή λιγότερο ανθεκτικών οργανισμών αλλά είναι δυνατό να μην έχουν και καμία σημασία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το προϊόν της μετάλλαξης προκαλεί μια πολύ σοβαρότερη νόσο σε σχέση με τους προγόνους του. Πολλοί ερευνητές, μάλιστα, ισχυρίζονται ότι ο ιός συνεχίζει να μεταλλάσσεται και αυτό καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την αντιμετώπισή του. Κατ άλλους, το DNA του ιού παραμένει κατά βάση το ίδιο.

ΠΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ Ο ΙΟΣ;

Βασικός παράγοντας ανησυχίας για το νέο κορονοϊό, θεωρείται η αυξημένη μεταδοτικότητα που παρουσιάζει και η ταχύτητα εξάπλωσης και διασποράς σε όλες τις ηπείρους. Όπως επισημαίνει η επιστημονική κοινότητα ο 2019–nCoV μεταδίδεται κυρίως μέσω της επαφής με ασθενή, μέσω σταγονιδίων τα οποία παράγονται όταν ο ασθενής βήχει ή φτερνίζεται ή μέσω σταγονιδίων από τη σίελο ή από τη ρινική κοιλότητα. Για την αποφυγή μετάδοσης είναι πολύ σημαντική η εφαρμογή μέτρων ατομικής υγιεινής.

ΠΟΙA ΕΙΝΑΙ Η ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ COVID-19;

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς (το 97,5%) έχουν εμφανίσει τα συμπτώματά τους μέσα σε 12 μέρες (συγκεκριμένα 11,5 μέρες) από την έκθεση στον ιό και την έναρξη της λοίμωξης, πράγμα που δικαιολογεί την έως τώρα εφαρμοζόμενη απομόνωση (καραντίνα) για 14 μέρες. Όμως, περίπου ένας στους χίλιους -σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις- θα ξεφύγει από το «δίχτυ ασφαλείας», καθώς θα εμφανίσει συμπτώματα αφότου έχει βγει από την 14ήμερη καραντίνα. Υπολογίστηκε ότι για κάθε 10.000 άτομα που μπαίνουν σε καραντίνα δύο εβδομάδων, τουλάχιστον τα 101 θα εκδηλώσουν συμπτώματα μετά τη λήξη της απομόνωσής τους.

Οι πάσχοντες από COVID-19 παρουσιάζουν ένα τουλάχιστον από τα παρακάτω συμπτώματα:

1. Πυρετός
2. Ξηρός βήχας
3. Δύσπνοια
4. Πονόλαιμος
5. Πόνος των αρθρώσεων (αρθραλγία)
6. Πόνος των μυών (μυαλγία)
7. Ρινική Συμφόρηση
8. Διάρροια – Εμετοί-Ναυτία
9. Ανοσμία (απώλεια όσφρησης)
10. Πονοκέφαλος
11. Αιφνίδια εκδήλωση ανοσμίας, αγευσίας(απώλεια γεύσης).
12. Καταβολή

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ;

Μια πρόσφατη επισκόπηση στο περιοδικό Nature (doi.org/10.1038/s41591-020-0968-3) με τίτλο «Extrapulmonary manifestations of COVID-19» εξετάζει αναλυτικά την εξωπνευμονική παθοφυσιολογία που μπορεί να προκαλέσει η νόσος του COVID-19, και θα αναφερθώ σε κάποιές από αυτές τις επιπλοκές.

Σε επίπεδο αιματολογίας και συσχέτισης δεικτών με το ανοσοποιητικό σύστημα έχουν παρατηρηθεί εκδηλώσεις και επιπλοκές της νόσου COVID-19 που επηρεάζουν:

• τους εργαστηριακούς δείκτες (όπως, λεμφοπενία, λευκοκυττάρωση, ουδετεροφιλία, θρομβοπενία, ταχύτητα καθίζησης ερυθροκυττάρων, IL-6, C-αντιδρώσα πρωτεΐνη(CRP), φερριτίνη, γαλακτική αφυδρογονάση(LDH)
• τους δείκτες πήξης (όπως αυξημένα D-dimers και fibrinogen, μερικό χρόνο προθρομβίνης και χρόνο ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης
• αρτηριακές θρομβωτικές επιπλοκές (όπως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, και μεσεντερική ισχαιμία)
• φλεβικές θρομβωτικές επιπλοκές (όπως φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή)
• το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών (όπως υψηλό πυρετό, υπόταση, δυσλειτουργία πολλών οργάνων).

Αναφορικά με τις καρδιαγγειακές επιπλοκές του COVID-19, στη βιβλιογραφία καταγράφονται ασθενείς με

• ισχαιμία του μυοκαρδίου και οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (τύπου 1 και 2)
• μυοκαρδίτιδα
• αρρυθμία (πιο συγκεκριμένα κολπική μαρμαρυγή, κολπική ταχυκαρδία, βραδυκαρδία, σύνδρομο μακρού QT, ταχυκαρδία τύπου torsades de pointes, αιφνίδιος καρδιακός θάνατος, κ.α.)
• μυοκαρδιοπάθεια και καρδιογενές σοκ.

Έχουν παρατηρηθεί επίσης επιπλοκές της νόσου COVID-19 που σχετίζονται με τα νεφρά όπως:

• οξεία νεφρική ανεπάρκεια
• ανωμαλίες ηλεκτρολυτών (υπερκαλιαιμία, υπονατριαιμία και υπερνατριαιμία, μεταξύ άλλων) και μεταβολική οξέωση
• πρωτεϊνουρία και αιματουρία
• θρόμβωση κυκλώματος εξωσωματικής κυκλοφορίας.

Επιπλέον, πολλοί ασθενείς εμφάνισαν επιπλοκές στο πεπτικό σύστημα όπως:

• ναυτία και / ή έμετο, διάρροια, κοιλιακό άλγος, ανορεξία
• μεσεντερική ισχαιμία και γαστρεντερική αιμορραγία
• διαφορές στους εργαστηριακούς δείκτες (όπως αυξημένες ηπατικές τρανσαμινάσες, αυξημένη χολερυθρίνη, επίπεδα αλβουμίνης).

Σε ενδοκρινολογικό επίπεδο έχουν καταγραφεί εκδηλώσεις του COVID-19 όπως:

• υπεργλυκαιμία
• κετοξέωση (συμπεριλαμβανομένης αυτής σε ασθενείς με προηγουμένως μη διαγνωσμένο διαβήτη ή χωρίς διαβήτη)
• σοβαρή ασθένεια σε ασθενείς με προϋπάρχοντα διαβήτη ή / και παχυσαρκία.

Πολλοί ασθενείς παρουσίασαν νευρολογικές και οφθαλμολογικές επιπλοκές λόγω του COVID-19, όπως:

• πονοκέφαλο, ζάλη
• ανοσμία, αγευσία, μυαλγίες, κόπωση
• εγκεφαλικό επεισόδιο
• εγκεφαλοπάθεια, εγκεφαλίτιδα,
• επιπεφυκίτιδα.

Τέλος Δερματικές Εκδηλώσεις :δερματικό εξάνθημα ή αποχρωματισμός στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Όπως και οι άλλοι της ομάδας του είναι ευαίσθητος στην υπεριώδη ακτινοβολία και τη θερμότητα, τον αιθέρα (75%), την αιθανόλη, τα απολυμαντικά που περιέχουν χλώριο, το υπερυθοξικό οξύ και το χλωροφόρμιο. Το σχετικά μεγάλο του μέγεθος, καθορίζει ότι οι κοινές Πράσινες - Μπλέ Μάσκες χειρουργείου είναι επαρκείς για την προφύλαξη.

Αποφυγή του συγχρωτισμού ή του συνωστισμού, περιορισμός των κοινωνικών επαφών και η τήρηση απόστασης 1,5 μέτρου από τους άλλους.

Αντικείμενα κοινής χρήσης: Πρέπει να πλένονται με κοινό απορρυπαντικό, και στη συνέχεια να απολυμαίνονται. Σχετικά με τις μπάλες και λοιπά όργανα γυμναστικής/αθλοπαιδιών, τα παιδιά κάθε τμήματος πρέπει να παίζουν μόνο μεταξύ τους χρησιμοποιώντας συγκεκριμένη μπάλα (ή μπάλες), με την έγκριση ή/και επίβλεψη εκπαιδευτικού

Οδηγίες ατομικής υγιεινής:

1. Παραμονή κατ’ οίκον και αποχή από την εργασία οποιουδήποτε ατόμου εμφανίζει συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού
2. Αποφυγή στενής επαφής, εφόσον αυτό είναι δυνατό, με οποιοδήποτε άτομο εμφανίζει συμπτώματα από το αναπνευστικό, όπως βήχα ή πταρμό (φτέρνισμα). Αυτό ιδιαίτερα ισχύει για τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες.
3. Αποφυγή επαφής χεριών με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα για τη μείωση του κινδύνου μόλυνσης.
4. Σε βήχα ή φτέρνισμα κάλυψη της μύτης και του στόματος με το μανίκι στο ύψος του αγκώνα ή με χαρτομάντιλο, απόρριψη του χρησιμοποιημένου χαρτομάντηλου στους κάδους απορριμμάτων και επιμελές πλύσιμο των χεριών.
5. Τακτικό και επιμελές πλύσιμο των χεριών με υγρό σαπούνι και νερό, για τουλάχιστον 20’’, πριν τη λήψη τροφής και μετά την επίσκεψη στην τουαλέτα, και προσεκτικό στέγνωμα χεριών με χάρτινες χειροπετσέτες μιας χρήσης και απόρριψή τους στους κάδους απορριμμάτων.
6. Εναλλακτικά του πλυσίματος χεριών, μπορεί να εφαρμοστεί καλό τρίψιμο των χεριών με αντισηπτικό αλκοολούχο διάλυμα ή χαρτομάντιλα με αλκοόλη.

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΑΞΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΜΕ ΚΑΠΟΙΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ;

Είναι αρκετά δύσκολο να υπάρξουν γενικές οδηγίες για όλο τον πληθυσμό πώς μπορεί να πράξει κανείς από την στιγμή που αρχίσει να εμφανίζεται κάποιο σύμπτωμα.

Ο κάθε ασθενής είναι ξεχωριστός και επίσης χωρίζονται ανεπίσημα σε δυο ομάδες. Σε αυτούς που πάνε με το παραμικρό σύμπτωμα στα νοσοκομεία και σε αυτούς που φτάνουν κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Σύμφωνα με αγγλική μελέτη στον εργαζόμενο πληθυσμό από (15-64 ετών) αυτοί που έχουν ένα τουλάχιστον υποκείμενο νόσημα είναι 23%, δηλαδή ένας στους τέσσερις, άρα καταλαβαίνουμε το βαθμό σοβαρότητας. Όσο πιο πολύ επιβαρυμένος είναι με τα ‘’λεγόμενα’’ υποκείμενα νοσήματα(π.χ. Διαβήτης, Καρδιοπάθεια, Υπέρταση, Πνευμονοπάθεια, Ανοσοκαταστολή, Ηπατοπάθεια , Ηλικιωμένοι) τόσο πιο γρήγορα θα πρέπει να παρουσιαστεί σε κάποιο κέντρο COVID για το λεγόμενο τέστ, εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο (ακτινογραφία-CT θώρακος) αν χρειάζεται. Τα υποκείμενα νοσήματα, συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα πιο σοβαρών συμπτωμάτων της νόσου Covid-19. Ενυδάτωση, ξεκούραση-ύπνος, καλό φαγητό για τις πρώτες μέρες των συμπτωμάτων . Από την στιγμή που ένα ή παραπάνω συμπτώματα παραμείνουν 2 με 3 24ωρα και καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας ότι κάτι δεν πάει καλά τότε ήρθε η ώρα να επισκεφτούμε τα Κεντρα-Covid στα νοσοκομεία και σε ορισμένα κέντρα υγείας ,καθώς μέχρι τώρα δεν υπάρχει οδηγία για τα ιδιωτικά νοσοκομεία και κέντρα για λόγους διασποράς του ιού.

Η πλειοψηφία των ασθενών που έρχονται στα επείγοντα είναι για εμπύρετο με έντονη κακουχία-αδυναμία, πονόλαιμο και ρινική συμφόρηση με ή χωρίς βήχα ,με ή χωρίς πόνο στο στήθος.

Aν θα χρειαστεί νοσηλεία αυτό θα το κρίνει ο ιατρός στο νοσοκομείο αφού έχει συλλέξει τα αποτελέσματα από τις εξετάσεις. Αν είναι μέτρια η δυσκολία της αναπνοής νοσηλευόμαστε σε παθολογική κλινική , αν όμως είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα τότε σε Μ.Ε.Θ. ,όπου υπάρχει το μηχάνημα της παρακάτω φωτογραφίας.

ΠΟΣΟ ΘΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΑΥΤΗ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ;

Δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τη διάρκεια της επιδημίας και πώς αυτή θα εξελιχθεί. Πρόκειται για ένα νέο παθογόνο, για το οποίο η γνώση μας είναι ακόμα περιορισμένη. Όλη η Ιατρική κοινότητα ελπίζει σε ένα εμβόλιο και μια φαρμακευτική αγωγή που να έχει αποτέλεσμα.

Κακαβούλιας Γεώργιος
Ειδικός Παθολόγος